1.1.1. Ses Nedir?
Ses denince aklımıza, atmosferde yol alan titreşimler gelir. Atmosferde titreşen bir nesne, çevresindeki hava moleküllerini hareket ettirir. Hava moleküllerinin dairesel hareketi, kulakların hissedebileceği basınç değişimi dalgaları yaratır. Farklı titreşimler yayan nesnelerden farklı sesler duymamızın nedeni, ses dalgalarının frekansındaki farklılıklardır. Frekans (ya da bir sesin perdesi), ses dalgalarının bir saniyedeki döngü sayısıdır. Birimiyse “Hertz”dir (Hz). Yüksek frekanslı sesleri, “yüksek perde” olarak duyarız. Polis düdüğü ya da siren sesi gibi yüksek perdeli sesler, saniyede binlerce döngüden oluşan, yüksek frekanslı seslerdir. Uzaktaki bir gök gürültüsünün ya da tuba gibi müzik aletlerinin sesi, alçak perdeli, yani düşük frekanslıdır. Sağlıklı bir insan, 20 – 20.000 Hertz arasındaki sesleri işitebilir. En duyarlı olduğu seslerse, 500 – 8000 Hertz aralığındakilerdir. Bu aralık, insanların konuşma seslerine karşılık gelir.
Sesler, yoğunluklarına, başka bir deyişle yüksekliklerine göre de sınıflandırılabilir. Bu, sesin basınç düzeyidir ve “desibel”le (dB) ölçülür. Ses ne kadar yüksekse, ses basıncının desibeli de o kadar yüksek değerdedir. Basıncı 120 – 140 desibelin üstündeki sesler insanları rahatsız eder.
1.1.2. İşitme Sistemi
Kulakta, hem işitme duyumuz hem de denge duygumuzla ilgili yapılar bulunur. Kulağımıza giren ses dalgaları, dış kulak yolundan geçerek kulak zarına kadar gelir ve kulak zarını titreştirir. Bu, orta kulaktaki kemikçiklerin de (çekiç, örs, üzengi) titreşmesine neden olur. Bu kemikçikler, titreşimleri iç kulağın girişindeki ince bir doku tabakası olan "oval pencere"ye geçirir. Oval penceredeki hareket, "koklea"daki sıvıda dalga benzeri hareketlerin oluşmasına neden olur. Koklea, salyangoz kabuğu biçimli, içi sıvıyla dolu bir yapıdır. Kokleanın içinde, "korti organı" olarak adlandırılan bir başka yapı daha bulunur. Korti organı, binlerce alıcı tüylü hücreden oluşur. Sıvının hareketi, bu hücreleri de harekete geçirir. Tüylü hücrelerin hareketi, sinir atımlarına çevrilir. Bu sinyaller, koklea siniriyle beyne iletilir. Kulaktan gelen sinyaller, beyinde yanal loblarda işlenir.
1.1.2.1. Kulak Kepçesi
Dış kulağın başlangıç yeridir. Yapısında kıkırdak vardır. Bu, hem bükülebilir olmasına hem de biçimini korumasına yarar. Kulak kepçesinin işlevi, çevremizdeki sesleri toplamak ve titreşimleri dış kulak yoluna vermektir. Kulak kepçesi, seslerin yönünün ve kaynağının belirlenmesinde de rol oynar.
1.1.2.2. Dış Kulak Yolu
Yaklaşık 2,5 cm uzunluğunda ve 60 mm çapındadır. Kulak kepçesinden kulak zarına kadar uzanır. Dış kulak yolunun içi, tüycükler ve özel bir yağ (kulak kiri) salgılayan bezlerle kaplıdır. Tüyler ve salgılanan yağ, küçük böcekler ya da toz gibi yabancı nesnelerin dış kulak yoluna girmesini engeller. Kulak zarına yakın, tüyler ve bezler biter.
1.1.2.3. Orta Kulak
Dış kulak yolunun sonundaki kulak zarı ile başlar. Orta kulağın görevi, ses dalgalarını iç kulağa iletecek titreşimlere dönüştürmektir. Bunun için, bir davul gibi sıkıca gerilmiş, (yaklaşık 10 mm genişliğinde) ince bir deri parçası olan kulak zarına gereksinim vardır.
1.1.2.4. Çekiç, Örs ve Üzengi
Çekiç, örs ve üzengi olarak adlandırılan üç kemikçik orta kulakta bulunur. Bu kemikçikler, kulak zarı ile iç kulak arasında bir bağlantı oluşturur. Ses dalgaları kulak zarına çarptığında, kulak zarı ileri geri hareket ederek kemikçiklerin hareketlenmesine neden olur. Önce kulak zarına bağlı olan çekiç hareket eder ve örsü harekete geçirir. Örs de üzengiyi. Üzenginin bir ucu, oval pencereden kokleaya dayanır. Böylece, ses dalgaları titreşimlerle iç kulağa iletilir.
1.1.2.5. Koklea
Kulağın en karmaşık bölümüdür. Koklea, iç kulağın işitmeyle ilgili bölümüdür. Koklea, ses dalgalarının neden olduğu fiziksel titreşimleri, beyne gidecek elektrik atımlarına dönüştürür. Duyu alıcısı olan “korti organı” ise kokleanın içindedir. Orta kulaktaki kemikçiklerin hareketinden kaynaklanan mekanik enerji, kokleanın girişindeki oval pencereyi iter. Bu, kokleadaki sıvıları hareket ettirir. Sıvıların hareketi de, korti organındaki tüylü hücreleri uyarır. Tüylü hücrelerin her biri, belli ses frekanslarına tepki verir.
1.1.2.6. Koklea Siniri
Tüylü hücreler hareket ettiğinde oluşan elektrik atımlarını beyne iletir. Bu elektrik atımları beyinde serebral kortekste yorumlanır.
1.1.2.7. Östaki Borusu
Orta kulağı gırtlağa bağlar. Dış kulaktan olduğu gibi gırtlaktan da içeri hava girdiğinden, kulak zarının iki yanındaki hava basıncı birbirine eşittir. Bu basınç dengesi, kulak zarının serbestçe ileri geri hareket etmesine yarar.
1.1.2.8. Yarım Daire Kanalları
Bu kanallar kokleanın üstünde bulunur. Bu kanallar da sıvı ile doludur ve içlerinde binlerce minik tüylü hücre bulunur. Başımızı hareket ettirdiğimizde, yarım daire kanallarının içindeki sıvı da hareket eder. Bu sıvı, tüylü hücreleri hareket ettirir. Tüylü hücreler, sinir yolları aracılığı ile beyne, başın konumu ile ilgili elektrik atımları gönderir.
0 yorum:
Yorum Gönder