Bademcik ve Geniz Eti Nedir: Bademcikler
(tonsil) ve geniz eti (adenoid), lenfoid doku denilen ve vücudun
bağışıklık sisteminde rol oynayan organlardır. Tonsiller yutak
girişinde, dil kökünün iki yanında yerleşmişlerdir. Adenoid ise
nasofarinks adı verilen ve yutağın üst kısmında yani burun boşluğunun
arka tarafında bulunurlar.
Görevleri Nedir:
Tonsil ve adenoid lenfoid dokunun bir parçasıdır ve lenfositler
içerirler. Bu lenfositler, vücudun bağışıklık sistemine yardımcı olan
antikorları üretirler. Ancak tonsil ve adenoidlerin bağışıklık
sistemindeki rolleri önemli oranda değildir ve çoğu zaman fonksiyonel
değildirler. Bademcik ve geniz eti alınan kişilerde bağışıklıkla ilgili
hiç bir olumsuz durumun olmaması da bunu göstermektedir.
Ne Gibi Sorunlara Yol Açarlar:
Tonsil ve adenoid hem infeksiyonlara hemde büyüklüklerine bağlı olarak
bazı sorunlara yol açabilirler. Adenoid daha çokçocukluk çağının
problemi olmasına rağmen tonsil hem çocuklarda hem de erişkinlerde
hastalık yapabilmektedir. Sık geçirilen infeksiyonlar, hem hastanın
günlük yaşamını etkiler, hemde sık sık ilaç kullanımına neden olur.
Ancak geçirilen infeksiyonların (iltihapların) en önemli sonuçları, kalp
kapakçıkları, eklem ve böbreklerin risk altında olmasıdır.
İnfeksiyonları dışında
tonsil ve adenoidin büyüklükleri de önemli sonuçlara yol açar.
Tonsillerin büyük olması; yutma, beslenme ve konuşma sorunları
yapar.Ayrıca tonsil üzerinde biriken yiyecek ve doku artıkları ağız
kokusu ve hijyen bozukluğuna neden olur. Adenoid dokusunun büyük olması
herşeyden önce burun tıkanıklığına yol açar. Bu hastalarda ağzı açık
uyuma ve horlamaya neden olur. Burun, solunan havanın ısısını ve nemini
ayarlar ve bazı zararlı partikülleri tutar. Bu nedenle ağız solunumu
yapan hastalarda bazı solunum yolu problemlerine yol açar. Geniz eti
ayrıca şu problemleri oluşturur:
-Orta kulakta havalanma
bozukluğu ve buna bağlı kulak zorunda çökme, işitme kaybı ve iletişim
bozukluğu. İşitme kaybı bazen anne-babanın farkedemeyeceği seviyede olur
ancak sıklıkla da hastayı doktora götüren ilk sebeptir.
-Çene ve yüz kemiklerinde gelişim bozukluğu
-Geniz akıntısı nedeniyle boğaz iltihabı (farenjit), öksürük ve alt solunum yolu problemleri
-Baş ağrısı
-Sinüzit
-Oluşan yüz ifadesi nedeniyle 'geri zekalı' görüntüsü
-Çene ve yüz kemiklerinde gelişim bozukluğu
-Geniz akıntısı nedeniyle boğaz iltihabı (farenjit), öksürük ve alt solunum yolu problemleri
-Baş ağrısı
-Sinüzit
-Oluşan yüz ifadesi nedeniyle 'geri zekalı' görüntüsü
Nasıl Tedavi Edilir: Bademcik ve geniz etinin akut iltihaplarında tedavi genellikle ilaçlardır. İlaç olarak en sık antibiyotikler , ağrı kesiciler ve eğer alerjik faktörlerde düşünülüyorsa antihistaminiklerdir.
Ciddi problemlere yol açmayan ve sık infeksiyona yol açmayan bademcik
ve geniz eti ilaçlarla tedavi edilmesine rağmen, bazen bademcik ve geniz
etinin alınması gerekir.
Hangi Durumlarda Alınmalıdır: Tonsil
ve adenoidin alınmasına karar vermek, bazen kolaysa da bazen hastayı
belli bir süre takip etmeyi gerektirir. Ameliyata karar verilmesine
neden olan durumlar şunlardır:
-Sık sık infeksiyon
geçirilmesi: Genelde kabul edilen durum, birbirini takip eden yıllarda,
senede 3 veya daha infeksiyon geçirilmesidir.
-Tonsillerde infeksiyon olmasada yutmayı zorlaştıracak kadar büyümesi
-Tonsil dokusunun tek taraflı büyümesi (lenfoma veya başka habis hastalıkların belirtisi olabileceğinden)
-Tonsil üzerinde ağız kokusuna neden olabilecek şekilde sık sık birikim olması
-Adenoid dokusunun nefes almayı bozacak kadar büyümesi
-Orta kulak iltihabı (otitis media) ve işitme kaybına neden olması
-Sık sık sinüzit ve alt solunum yolu problemlerine neden olması
-Tonsillerde infeksiyon olmasada yutmayı zorlaştıracak kadar büyümesi
-Tonsil dokusunun tek taraflı büyümesi (lenfoma veya başka habis hastalıkların belirtisi olabileceğinden)
-Tonsil üzerinde ağız kokusuna neden olabilecek şekilde sık sık birikim olması
-Adenoid dokusunun nefes almayı bozacak kadar büyümesi
-Orta kulak iltihabı (otitis media) ve işitme kaybına neden olması
-Sık sık sinüzit ve alt solunum yolu problemlerine neden olması
Ameliyat Hangi Yaşta Yapılmalıdır: Ameliyat
için kesin bir yaş yoktur. Hastaya verdiği zarara göre karar verilir.
Sık kabul edilen durum tonsil ameliyatı için hastanın 3 yaşını
doldurmasıdır. Adenoid alınması ise 1 yaşında dahi yapılabilir. Birçok
kez çocuk büyüsün diye beklemek hastaya zararlı olabilmekte ve tedavi
başarısını düşürmektedir.
Bademcik ve Geniz Eti Ameliyatı Nasıl Yapılır: Tonsil
için bazen lokal anestezi yapılmasına rağmen adenoid dokusunun alınması
genel anesteziyi gerektirir. Tonsil'in alınması uygun kesi ile
etrafındaki kapsül ile birlikte çıkarılması şeklinde olur. Adenoid
ameliyatı ise büyümüş dokunun kazınması şeklindedir. Ameliyat süresi
genellikle kısadır ve 30-60 dk arasında değişir. Ameliyat sonrası
genellikle hastanede yatmak gerekmez. Bazen özellikle kanama riski
açısından 1 gece hastanede kalınması gerekebilir.
Ameliyatın Riski ve Komplikasyonları Nelerdir: Her
ameliyat gibi bademcik ve geniz eti ameliyatlarının da risk ve
komplikasyonları olabilmektedir. Lokal veya genel anestezi her zaman
için bazı riskler taşır. Ancak anestezi teknik ve ilaçlarındaki
gelişmeler her geçen gün bu riski azaltmaktadır. Bunun dışında en sık
görülen komplikasyon kanamadır. Bazen ciddi boyutlara ulaşabilmesine
rağmen, dikkatli ve titiz bir çalışma ve hastanın uygun takibi ile bu
problem nadir görülmektedir.Özellikle erişkin hastalarda olmak üzere
ağrı hastayı en çok rahatsız eden durumdur. Ameliyat sonrası farenjit
oluştuğuna dair inanış vardır. Bu yanlış bir düşüncedir. Hastalar
bademcik alındıktan sonra hiç boğaz ağrısı olmayacağı beklentisine
girerlerse yanılabilirler. Mevcut farenjitin bademciklerin alınmasıyla
bir ilgisi yoktur. Hatta bazen infeksiyonlu tonsiller farenjiti
arttırırlar.
Ameliyattan Sonra Nelere Dikkat Edilmelidir:
En çok uyulması gereken kurallar beslenme ile ilgilidir. Özellikle ilk 3
günde kanama olasılığı daha çok olduğu için soğuk ve sıvı gıdalar
seçilmelidir. Bu nedenle soğuk süt, çorba, meyve suyu, muhallebi,
dondurma gibi besinler idealdir. Amaliyatın ilk gününde koyu renkli kan
kusulması normaldir ve yutulan ameliyat sırasında yutulan kanla
ilgilidir. Ancak sürekli kırmızı renkli yeni kan gelmesi hemen
doktorunuza başvurmayı gerektirir. 4.günden itibaren yavaş yavaş normal
gıdaya geçilir. Hastanın ağrı nedeniyle birşey yemek istememesi ağrının
devamına neden olur. Mutlaka bol miktarda sıvı alınmalıdır. Ameliyattan
sonra hafif ateş olması beklenen bir durumdur. Yeterli sıvı alınması ve
ateş düşürücü ilaçlarla genellikle normale döner. Bazen hastalar
ameliyattan birkaç gün sonra doktora başvurarak bademcik bölgesinde
iltihap geliştiğinden yakınırlar. Bu genellikle bademcikler alındıktan
sonra o bölgede beyaz bir örtü oluşturan iyileşme dokusunun hastayı
yanıltmasıdır.